Lac 2, 1/7IX15
Lac 1, 1/7XI15
Lac is een donkere man, waarmee in het begin van de sessie lastig contact te maken is. Nederlands is duidelijk niet zijn moedertaal, hoewel hij over een grote woordenschat beschikt. Door zijn sterke bril, waarvan de glazen veel licht reflecteren, zie ik zijn ogen bijna niet. Juist het oogcontact is voor mij belangrijk. Daarom zijn de meeste portretten en face. Maar op een raadselachtige manier maakt hij snel een opening:
“Toen ik jou zag, dacht ik dat je mijn oom was… Ben jij Lac en ben ik jou? Dat jij mij bent en ik jou…”
Cryptische woorden, voor mij op dat moment volkomen onbegrijpelijk. Ze sloten wel aan op waar ik zelf mee zat: nog geen twee uur daarvoor was ik gestopt met het werken aan portret Tuc 3 (zie het vorige bericht Langer doorwerken), worstelend met de vraag, wie er nu meer in het portret zit, het poserende model of de schilder. Geconcentreerd op het schilderen, dacht ik daar niet over na. Het is juist mooi als er zo’n raadsel in de lucht hangt. En dat was niet het enige raadselachtige. Als ik aan bepaalde delen van het gezicht werkte, bijvoorbeeld de kin, de kaaklijn, een wang of jukbeen, zei Lac die woorden. Wat ik met de penseel en verf schilderde, beschreef hij tegelijkertijd met woorden. Alsof hij het kon zien gebeuren, wat beslist niet zo was.
Hieronder de twee portretten nog onvoltooid, na de eerste sessie op 1 september. Er samen naar kijkend, gaf Lac zijn commentaar. De inspringende kaaklijn in Lac 2 beviel hem niet, de krullende streekjes van het haar van Lac 1 vond hij veel beter dan de dotjes verf in het andere portret.
Lac 2, 1IX15, onvoltooid
Lac 1, 1IX15, onvoltooid
De tweede sessie, een week later, verliep heel anders. Lac stelde voor om anders te gaan zitten. De stoel een beetje gedraaid, het portret in drie kwart in plaats van recht van voren. Ik vroeg hem wel naar mij te kijken. Door de schuine stand was de spiegeling van de brillenglazen verdwenen. Ik kon nu zijn ogen goed zien. Net als de eerste keer benoemde Lac wat ik aan het doen was. Ik verbaasde me er al niet meer over. Na het werken aan Lac 1 een korte pauze. We keken samen naar het portret. Het wit links van de mond was wat te wit naar mijn zin. Terwijl ik dat zie en bedenk dat ik daar nog wat aan wil doen, gaat Lac’s vinger naar dat plekje:
Lac 1, 1/7IX15, detail
“Dat wit hier, dat moet weg.”
Op dat moment begin ik iets te begrijpen van dit raadselachtige contact. Het doet me denken aan hoe onze hond de beelden direct uit je hoofd oppikt. Wandel je over een bosweg en bent van plan eens linksaf te gaan waar je anders altijd rechtsaf gaat, de hond doet het al, vóór je ook maar iets laat merken. Denk je alleen het woord ‘links’, dan gebeurt er niks. Je moet het innerlijk voor je zien.
Bij het portret schilderen is dit precies wat ik doe. Kijken naar het model, gewoon met de ogen natuurlijk. En tegelijk bij jezelf naar binnen kijken, want daar resoneert als het ware de persoon die je aan het schilderen bent. Simpel gezegd, het gevoel dat je bij iemand hebt. Als portretschilder exploreer je die naar binnen gerichte zintuiglijkheid. Zo kan het gebeuren, dat er in het portret iets van de ontmoeting, iets van het wezen van die ander, zichtbaar wordt.
Ik vraag hem naar die cryptische opmerking van het begin, dat hij dacht dat ik zijn oom was. Bleek het niet zijn oom te zijn, maar zijn opa (er was meer verwarring van op elkaar lijkende woorden in zijn woordkeus, bijv. wijzend op zijn kin zei hij knie). Lac vertelde dat hij zijn vader en grootvader nooit gekend heeft. Waarmee hij geen verklaring gaf van zijn idee dat ik die opa was. Ik voelde me er wel door vereerd.
Samen besloten we dat na de pauze, voor portret Lac 2, de stoel andersom gezet moest worden. Hij wees daarbij zijn rechter schouder aan:
“Oprecht.”
Weer zo’n heerlijke verwisseling van woorden, ik begon er plezier in te krijgen. Uitgelegd wat oprecht betekent en dat het in dit geval rechts moest zijn. Ik begon ook lol te krijgen in het schilderen van de bril. De glazen reflecteerden het licht niet meer, ik kon de ogen goed zien. Juist wel dat licht schilderen. Hier zelfs groter dan die bril. Alsof we hier een ziener zien. En dan te weten dat Lac deze sterke bril nodig heeft, omdat hij vanaf zijn geboorte zeer slechte ogen heeft. De bijna blinde ziener.
Lac 2, 1/7IX15, detail
Aan de onderschriften bij de portretten is te zien dat ik er aan werkte op 1 en 7 september. Nu meer dan een week geleden. Het raadsel van deze ontmoeting is me de hele week bij gebleven. Er daagt me een vermoeden over wat daar gaande was. Om nu niet in een uitgebreide filosofische beschouwing te verzanden hier wat trefwoorden:
naar buiten én naar binnen kijken, met het hart kijken, alle zintuigen open; zonder oordeel en onbevangen. Lac neemt dat waar. Mythisch bewustzijn, wat was dat ook alweer? De portretten samen gemaakt.
Het vorige blogbericht, over Tuc 3, eindigt met een wordt vervolgd. Hier het vervolg, het voltooide portret.
Tuc 3, 1/8IX15
In dit portret zat ik aan het rechteroog (vanuit mij gezien) te werken. Tuc vertelde op hetzelfde moment over pijn uit zijn kindertijd. Ik zag in dat oog die pijn tevoorschijn komen, weliswaar maar een kleine fractie ervan … … gestopt met het portret.
“Kijk, wat jij net vertelde, dat verschijnt in dit oog.”
Voor Tuc was er meer dan die fractie van die pijn waarneembaar.
15 september 2015
