portrettenproject Long Stay TBS

Categorie: Geen categorie (Pagina 2 van 13)

Te gast bij collega Casper ter Heerdt

Terwijl de portretten op reis zijn, is er ook elders nog steeds aandacht voor het project. Er verscheen een artikel in Balans, personeelsmagazine van DJI en bij de presentatie De oogst van vier jaar opdrachtgeverschap door het Mondriaanfonds werd het project door Birgit Donker met name uitgelicht.

Maquette reizende tentoonstelling (niet publiek)

Maquette reizende tentoonstelling (niet publiek)

Op 23 april zal ik te gast zijn bij de tentoonstelling HEIMWEH – FERNWEH van collega Casper ter Heerdt. Daar is ook de film van Anton Houtappels te zien, er zijn enkele portretten en ik zal op de cello Casals’ Lied van de vogels spelen dat ik ook voor de long stay tbs’ers zal spelen als we de portretten definitief in de kliniek gaan installeren. Hieronder de uitnodiging van Casper.

 

Casper ter Heerdt    H E I M W E H  –  F E R N W E H

1CasperterHeerdt,Resonanz#2[5]          

  Notre Dames des Arts – Ubbergen

         1  t / m   3 0   a p r i l   2 0 1 7

                Geopend op zaterdag en zondag, 13 – 17 u

‘Heimweh’ is het verlangen naar huis, naar de geborgenheid en zekerheid van het bekende. ‘Fernweh’ het verlangen naar het onbekende en het gevoel nog niet naar huis te willen gaan.

Naast mijn persoonlijke tentoonstelling zullen 3 collega’s, die ik waardeer om hun persoonlijke stem, op 3 zondagmiddagen, tussen 15-16 u, vanuit hun werk reageren op ‘Heimweh, Fernweh’.

Zondag 9 april komt Marloes Meijburg (www.marloesmeijburg.com), vorig jaar nog exposant in de NDDA, die zal vertellen over de heimwee naar verstilde plekken in haar schilderijen.

Zondag 16 april komt Amal Karam, nu Nijmeegs stadsdichter, voordragen uit haar werk. Amal kwam in 1996 als vluchteling naar Nederland.

Zondag 23 april komt Henk Hage  (www.henkhage.nl), vorig jaar te gast in Museum Het Valkhof met zijn Long Stay TBS Portretten, vertellen over zijn project met deze mannen die altijd van huis en altijd thuis zijn.

Zondag 30 april eindig ik zelf de serie met een presentatie van mijn ‘Houten tapijt’en een gezamenlijk onderzoek naar of deze mobiele energieplek als onbekend of thuis voelt.

 

Na iedere voordracht is er mogelijkheid tot gesprek. De voordracht start om 15.00 u.

 

`Heimweh, Fernweh’, iedere zaterdag en zondag van april , van 13.00 – 17.00 u. 

Maandag 17 april, tweede paasdag, is Notre Dame des Arts gesloten.

Een hartelijke groet!

Casper

 

 

Notre Dames des Arts

De Refter

Rijkstraatweg 37

6574 AC Ubbergen

De bedoeling

“Weinig is zo vervelend als luisteren naar een kunstenaar die vertelt over zijn bedoeling. Dat je denkt, ja, je kunt het allemaal mooi vertellen, maar ik zie het niet als ik naar je werk kijk.”

Voor het Festival Forensische Zorg 2017 was ik uitgenodigd de slotspeech te houden. De hele dag hadden 800 professionals uit de sector gesproken over De Bedoeling. Dit waren mijn eerste woorden, hieronder het vervolg:

24 januari 2017, FFZ17

24 januari 2017, FFZ17

“Marco Luijk, de initiatiefnemer van het portrettenproject had natuurlijk zijn bedoeling. Schilder portretten van de long stayers van de Pompestichting in de kliniek in Zeeland, om hen voor de buitenwereld een gezicht te geven. En voor henzelf, opdat ze zich gezien weten. Zijn bedoeling viel niet helemaal samen met de mijne. Voor we met het project begonnen bracht ik, op een onbewaakt ogenblik, onder woorden wat mij ten diepste bewoog. Ik dacht dat we dat hadden opgeschreven in de subsidie-aanvraag voor het Mondriaanfonds. Maar toen ik dat ging opzoeken stond het er niet in. Kennelijk had ik mijn bedoeling niet prijs willen geven, te intiem voor een subsidieaanvraag en een Fonds. Tot mijn verrassing vond ik vorige week, toen ik aan het opruimen was, deze tekst. Het is de eerste tekst die Marco Luijk schreef om het project in de Pompestichting te promoten. Daar stond het wel in. Ik lees het even voor:

Het bijzondere is dat schilders met een andere blik kijken, ze kijken zonder oordeel. Sterker nog, zo zegt Henk Hage het, ze kijken met een liefdevolle blik naar de ander…

Zo durf ik het wel te vertellen, het zijn de woorden van Marco, hij schrijft dat ik iets zeg, en dan ook nog over schilders in het algemeen. Je kunt dat toch niet over jezelf zeggen: nu ga ik portretten schilderen en ga ik liefdevol naar mijn modellen zitten kijken. Neen, dat zeg je niet. Maar… toch vertel ik jullie dit, ga ik vertellen over dat dit in de kern mijn bedoeling is geweest in dit project. Ik durf dat, omdat tijdens een van de schildersessies in het gesprek met het model precies dit door hem onder woorden werd gebracht. Als dat je overkomt, dan is dat een geschenk. Dat wil ik graag met jullie delen.

Van de vijftig bewoners die ik geschilderd heb kwamen de meesten alleen, de schildersessies waren een op een. Ik heb één portretje meegenomen. Het staat hier op de ezel. Zoals jullie zien zijn ze klein, met vierhonderd man in de zaal kun je het niet bekijken. Je kunt zo’n klein portretje eigenlijk alleen een op een zien, net zoals je iemand het beste een op een ontmoet.

9_PastedGraphic-1

Dit portretje is de eerste waarbij er een begeleider bij de schildersessie moest zijn, vanwege de labiele toestand van de bewoner. Marco kwam met hem mee. Ik vond het wel een beetje spannend, ik wist niet wat ik kon verwachten. Een grote, inderdaad labiele man, fysiek labiel bedoel ik, komt wiebelend binnen, alsof hij elk moment kan vallen. Ik noem hem Pegasus.

Ik vind het wel spannend dominee. Ik vind het wel spannend.

Ook als hij zit herhaalt hij dat een paar keer, ik vind het wel spannend. Ik wist dat hij hooguit een half uurtje zou blijven, begon dus meteen met schilderen, zette vlot wat kleuren op. Na een paar minuten vuurde hij als het ware een vraag op me af: Bent u religieus? Nou, dat is me nogal een opening voor een gesprek! Mijn antwoord, iets van ja, maar niet van een kerk, beviel hem kennelijk, want voorovergebogen stak hij een gebalde vuist naar me uit. Ik beantwoorde dat gebaar en hij: je bent een goede man. Het ijs was gebroken… de sessie duurde nauwelijks langer dan twintig minuten. Het resultaat zien jullie hier.

Peg 1, 2VI15

Peg 1, 2VI15

Straks kom ik terug op deze fase van het portret. Wel wijs ik al op mijn kleurkeuze, veel citroengeel, een kleur die ik in een portret bijna nooit gebruik.

Drie weken later zag ik Pegasus koffie drinken met een begeleider. Omdat ik voor die ochtend nog geen model had, vroeg ik hem of hij zou willen komen, zodat ik verder kon met het portret. Hij wilde wel en zijn begeleider kon hem vergezellen. Bij het opdrinken van zijn koffie vuurde Pegasus opnieuw een vraag op me af:

Henk, bent u helderziend?

Hoe kom je daar nu bij? Waarom vraag je dat?

Anders kunt u niet van die schilderijen maken.

Nee, ik zie niet meer dan anderen. Maar als ik aan een portret werk, dan kijk ik niet alleen met mijn ogen. Ik doe het ook met mijn gevoel. Zeg maar met het hart.

Even later: U bent een wijze man.

Hoe kom je daar nu bij?

Om de dingen die u zegt.

De koffie was op, we gingen naar het atelier. Terwijl ik aan het werk was en terugdacht aan die laatste opmerking zei ik:

Ik hoop dat als ik schilder, de wijsheid niet zit in de dingen die ik zeg, maar dat ie in mijn handen zit.

Een paar minuten later: U schildert met liefde in uw handen.

Meteen drong tot me door dat Pegasus hiermee woorden gaf aan iets wat je nooit uitspreekt. Ik vroeg hem dan ook of ik het op mocht schrijven. Kunstenaars onder elkaar hebben het er wel over, dat je de wijsheid in je handen moet hebben. Maar ‘liefde in je handen’, dat heb ik nog nooit iemand horen zeggen. En pas bij het voorbereiden voor deze toespraak, die toch wel over mijn bedoeling zou moeten gaan, legde ik het verband met wat ik in een onbewaakt ogenblik zelf had gezegd: kijken met een liefdevolle blik.

Peg 1, 2/22VI15

Peg 1, 2/22VI15

Hier het portretje na die tweede sessie. Ook die duurde nauwelijks meer dan twintig minuten. Je ziet nog steeds iets van dat citroengeel, tussen de vormen die het gezicht aangeven. Alsof je door kieren naar binnen kijkt.

Het duurde een maand of vier voor we weer een afspraak konden maken. Na weer een korte sessie:

Peg 1, 2VI/6X15

Peg 1, 2VI/6X15

Voor mijn gevoel was het portret nog niet klaar, maar hierna lukte het niet meer om nog een keer met Pegasus af te spreken. Eigenlijk is het wel mooi dat het portret in deze fase is gebleven. De kieren waardoor je als het ware bij deze man naar binnen kon kijken, zijn dicht geschilderd. De linker helft van het gezicht is achter dikke verfstreken bijna verdwenen.

Ik laat nu wat uitvergroot aan het gedeelte van de ogen zien, hoe het portret in de drie sessies zich ontwikkelde, in omgekeerde volgorde (klik op het pijltje rechts in de afbeelding):

[easingslider id=”1041″]

 

In het laatste portret zie je dus een voornamelijk afgedekt gezicht, alleen bij dat ene oog zie je nog de onderste verflagen. Alsof het naar binnen kijken na de tweede sessie teveel was, te gevoelig. Opmerkelijk dat juist tijdens die tweede sessie die prachtige opmerking over schilderen met liefde in je handen gemaakt is. Als ik het me goed herinner, spraken we bij de derde sessie nauwelijks. En bij dat door de kieren naar binnen kijken, zie je het citroengeel van de eerste sessie, die voor een portret ongemakkelijke kleur. Het heeft niet alleen de kleur van citroen, het heeft het karakter van de smaak, het zuur, dat samentrekkende. Als ik er aan terugdenk, hoe die eerste sessie was, zowel voor Pegasus als voor mij, het was voor ons allebei spannend. Hij sprak dat herhalend uit. En ook ik vond het spannend, de eerste keer dat ik iemand te schilderen kreeg die niet zonder begeleiding kon komen. Dat citroengeel is als het ware beeld van de stemming van die eerste ontmoeting.

Ik denk dat het verhaal van dit ene portret wel duidelijk maakt hoe de ontmoeting met het model het schilderij heeft gemaakt. Dat is met alle vijftig modellen zo geweest. Ik heb de portretten geschilderd, maar de mannen en de ene vrouw die voor mij poseerden hebben mij hun portret geschonken.

Nog één opmerking over de bedoeling. Het was in een onbewaakt ogenblik dat ik mijn bedoeling uitsprak. Daarna vergat ik het. Dat is belangrijk, dat je je bedoeling vergeet. Hij moet niet in je hoofd blijven, hij moet immers uit je handen komen. Dus, mocht het zo zijn dat dit verhaal bij sommigen van jullie is aangekomen, vergeet dan vooral mijn woorden!

Ik dank jullie voor je aandacht.”

FFZ17, presentatie van het portrettenproject door de Pompestichting

FFZ17, presentatie van het portrettenproject door de Pompestichting

 

Tentoonstelling Valkhof verlengd

Heb je de tentoonstelling van de portretten in Museum Het Valkhof nog niet gezien? Dat kan nog tot en met zondag 11 december.

Museum Het Valkhof, Nijmegen, t/m 11 december

Museum Het Valkhof, Nijmegen

De belangstelling voor de tentoonstelling is overweldigend. Veel bezoekers, intensieve aandacht voor de portretten. De ruimte waarin de film te zien is, is vaak te klein voor het aantal bezoekers. Vanaf de dag van de opening krijg ik dagelijks reacties, steeds positief.

Twee weken geleden hebben we het project gepresenteerd op de jubileummarkt t.g.v. 50 jaar Pompestichting. Daar kwamen gesprekken op gang over het eventueel laten reizen van de tentoonstelling. Een aantal externe partijen heeft daarvoor interesse getoond. Bovendien ben ik uitgenodigd over mijn ervaringen van het project te spreken op het Festival Forensiche Zorg in Utrecht voor een publiek van 900 (!) professionals.

Ik houd jullie op de hoogte van de voortgang.

« Oudere berichten Nieuwere berichten »

© 2022 Henk Hage

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑